Zengezur Koridoru'nda Tarihi Anlaşma: ABD Arabulucu Oldu

ABD Başkanı Donald Trump, 8 Ağustos Cuma günü Beyaz Saray’da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı ağırladı. Görüşmenin ana gündem maddesi, uzun süredir tartışılan Zengezur Koridoru projesiydi. Taraflar, yapılan müzakereler sonucunda koridorun inşasına ve işletme şartlarına ilişkin anlaşmaya imza attı.

Aliyev, imza töreninde “Bugün Kafkasya’da barışa giden yolu açıyoruz. Yıllarımızı savaş, işgal ve kanla heba ettik” dedi. Paşinyan ise anlaşmayı, “iki ülke ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası” olarak nitelendirdi. Trump ise her iki ülkeyle enerji ve teknoloji alanında da ikili anlaşmalar yapıldığını duyurdu.

Koridorun Coğrafi ve Stratejik Önemi

Zengezur Koridoru, Ermenistan’ın güneyinde bulunan Syunik bölgesinden geçerek Azerbaycan’ı, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti üzerinden doğrudan Türkiye’ye bağlamayı amaçlıyor. Proje, kara ve demiryolu hatlarının açılmasıyla bölge ülkeleri arasındaki ticaret ve ulaşımı hızlandıracak.

Bu güzergâh, Azerbaycan açısından Hazar’dan Anadolu’ya kesintisiz erişim anlamına geliyor. Daha geniş planda ise Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, İran ve Gürcistan’ı kapsayan bölgesel bir lojistik ağın parçası olması hedefleniyor.

Geçmişten Bugüne Müzakere Süreci

2020’deki 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası imzalanan ateşkes anlaşmasının 9. maddesi, Nahçıvan ile Azerbaycan arasında ulaşım yollarının açılmasını öngörüyordu. Ancak Erivan ile Bakü, maddenin kapsamı konusunda farklı yorumlar yaptı.

Azerbaycan, bu maddeyle Zengezur Koridoru’nun hukuki temelinin atıldığını savunurken; Ermenistan, metinde koridor ifadesi geçmediğini ve egemenliğini sınırlayacak bir düzenlemeyi kabul etmediğini belirtti. Erivan bunun yerine “Barış Kavşağı” adını verdiği, daha kapsayıcı bir ulaştırma projesi önerdi.

ABD’nin Rolü ve Koridora Verilecek İsim

Reuters’ın 7 Ağustos tarihli haberine göre taraflar, “Trump Uluslararası Barış ve Kalkınma Koridoru” adını taşıyacak projede uzlaştı. Anlaşmaya göre, koridorun inşası ve yönetimi uzun süreliğine ABD’nin denetiminde olacak. Washington, projeyi taşeron şirketler aracılığıyla hayata geçirecek.

İran ve Rusya’nın Tutumu

İran, projenin Ermenistan’la kara bağlantısını zayıflatacağından endişe ediyor. Tahran yönetimi, Kafkasya’da sınır değişikliği anlamına gelebilecek her adımı “kırmızı çizgi” olarak nitelendiriyor.

Rusya ise genel olarak bölgedeki ulaşım hatlarının açılmasından yana. Ancak Moskova’nın Bakü’ye verdiği destek, Tahran tarafından kuşkuyla karşılanıyor.

Türkiye’nin Beklentisi: Mutabakat Simgesi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 21 Temmuz 2025’te yaptığı açıklamada koridorun yalnızca üç ülkeye değil tüm bölgeye fayda sağlayacağını belirtti. Erdoğan, “Bu hattın bir anlaşmazlık kaynağı değil, mutabakat simgesi olmasını istiyoruz” dedi.

Ulaştırma Bakanı Abdulkadir Uraloğlu ise tarafların uzlaşmasının ardından inşaatın dört yıl içinde tamamlanabileceğini açıkladı.

Son Açıklamalar: Kapasite ve Zamanlama

Aliyev, Şuşa Global Medya Forumu’nda yaptığı konuşmada koridorun ilk aşamada yıllık 15 milyon ton yük taşıma kapasitesine sahip olacağını söyledi. Azerbaycan tarafındaki demiryolu inşaatının büyük ölçüde tamamlandığını belirten Aliyev, hattın gelecek baharda hizmete gireceğini ifade etti.

Paşinyan cephesi ise egemenlik haklarını sınırlayacak hiçbir talebi kabul etmeyeceklerini vurguladı. Erivan yönetimi, koridordan geçecek tüm yük ve yolcuların gümrük kontrolünden geçmesini şart koşuyor.