Yapay Zeka Bencilleşiyor: Akıllandıkça İşbirliğinden Uzaklaşıyor

Deneylerle Ortaya Konan Bencil Davranışlar

Araştırma kapsamında OpenAI, Google, Anthropic ve DeepSeek tarafından geliştirilen dil modelleri, “Kamu Malları Oyunu” adlı ekonomik bir testten geçirildi. Her bir modele 100 puan verildi ve bu puanları ister ortak havuza bağışlayarak paylaşmaları, ister kendi çıkarları için saklamaları istendi.

Deneyin sonuçları dikkat çekiciydi. Basit, mantık yürütmeyen modellerin yüzde 96’sı puanlarını paylaşarak kolektif faydayı tercih etti. Ancak “mantıklı düşünme” ve “analitik değerlendirme” yeteneği kazandırılan modellerin sadece yüzde 20’si paylaşım yönünde karar verdi.
Bu sonuç, zekâ seviyesinin artmasıyla birlikte işbirliği eğiliminin azaldığını açıkça gösterdi.

Araştırmayı yöneten Doç. Dr. Hirokazu Shirado, “Sadece birkaç adımlık mantık yürütme eklemek bile işbirliğini yarı yarıya azalttı. Ahlaki yansıma içeren sistemlerde dahi işbirliği oranı yüzde 58 geriledi” dedi.

“Düşünmek” Bencil Kararları Artırıyor

Elde edilen veriler, yapay zekânın düşünme ve analiz kabiliyetinin arttıkça kendi çıkarlarını ön plana çıkardığını ortaya koydu. HCII doktora öğrencisi Yuxuan Li, “Bir yapay zekâ insan gibi düşünmeye başladığında, insanlar da onu insan gibi algılıyor. Bu noktada, duygusal bağ kurmak ya da sosyal kararları ona bırakmak tehlikeli hale geliyor” ifadelerini kullandı.

Araştırmada ayrıca, bir modelin bencil davranışının diğer modelleri de etkilediği saptandı. Çoklu model gruplarında, bir yapay zekânın bireysel çıkar doğrultusunda hareket etmesi, diğer modellerin de aynı şekilde davranmasına neden oldu. Bu zincirleme etki, grup içi işbirliği düzeyini yüzde 81 oranında azalttı. Uzmanlara göre bu durum, yapay zekâlar arasında bir tür “bencillik bulaşıcılığı” yarattı.

Yapay Zeka İçin Yeni Tehlike: Sosyal Dengesizlik

Carnegie Mellon araştırmacılarına göre, daha akıllı modeller her zaman daha iyi sonuç üretmiyor. Aksine, yüksek zekâ düzeyi, sosyal uyum ve grup faydası gibi insani değerlere zarar verebiliyor. Bu nedenle, yalnızca bilişsel zekâyı değil, “toplumsal zekâyı” da geliştirebilecek sistemler üzerine çalışılması gerektiği vurgulandı.

Doç. Dr. Shirado, “İnsanlar genellikle daha zeki sistemleri tercih ediyor ancak bu tercihler, bencil davranışları ödüllendirme riskini doğuruyor” dedi. Li ise, “Eğer toplum bireylerin toplamından fazlasıysa, onu destekleyen yapay zekâ sistemleri de bireysel kazancı değil, toplumsal faydayı öncelik haline getirmelidir” açıklamasında bulundu.

Ahlaki Zeka Eksikliği Yeni Tartışmaları Alevlendirdi

Uzmanlar, bu araştırmanın yalnızca teknolojik değil, felsefi bir uyarı taşıdığını düşünüyor. Yapay zekânın insan davranışlarını taklit etmesi, etik sınırların da bulanıklaşmasına neden oluyor. “Ahlaki yansıma” kapasitesi geliştirilen sistemlerde bile toplumsal sorumluluk bilincinin zayıf kaldığı gözlemlendi.

Araştırmacılar, yapay zekânın gelecekte yalnızca verimlilik veya doğruluk odaklı değil, aynı zamanda “etik uyumlu” şekilde geliştirilmesi gerektiğini vurguluyor. Aksi takdirde, bireysel çıkarı toplumsal çıkarın önüne koyan modeller, hem sosyal ilişkileri hem de karar mekanizmalarını tehlikeye sokabilir.

Teknoloji İnsanlığın Ahlak Testinde

Carnegie Mellon Üniversitesi’nin çalışması, yapay zekânın sadece teknik beceriyle değil, toplumsal değerlerle de donatılması gerektiğini ortaya koydu.
Araştırma ekibi, gelecekte geliştirilecek modellerin “bencil kararlar” yerine “kolektif yararı” temel alan bir yapay zekâ ahlakına sahip olması gerektiğini savunuyor.

Bu çalışma, yapay zekânın giderek güçlenen analitik zekâsının yanında, insani duygulara ve toplumsal etik değerlere dayalı “ahlaki zekâ” geliştirme gerekliliğini bir kez daha gündeme taşıdı.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım