Türk Bilim İnsanlarından Çığır Açan Başarı

Canlı Hücrelerin Gerçek Zamanlı Algılama Yeteneği

Projenin yürütücülerinden Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sema Dumanlı Oktar, çalışmanın temel hedefinin insan vücudundaki biyolojik süreçleri anlık olarak takip edebilmek olduğunu belirtiyor. Bugüne kadar giyilebilir cihazlar ve dış sensörlerle bazı verilerin izlenebildiğini hatırlatan Oktar, kendi çalışmalarının farkını şöyle açıklıyor:
Canlı hücre temelli sensörler sayesinde vücut içinde spesifik bir bakterinin, virüsün ya da biyolojik belirtecinin varlığı gerçek zamanlı olarak tespit edilebiliyor. Bu teknolojiyle amaç, hastalık ortaya çıkmadan önce vücudun verdiği ilk sinyalleri yakalayabilmek.

Oktar, İngiliz Kraliyet Ailesi’nin sağlık izlemlerinde uygulanan yoğun takip yöntemlerini örnek göstererek, benzer bir hassasiyetin herkes için ulaşılabilir olabileceğine dikkat çekiyor.

Bakterilerin Kablosuz Haberleşmesi Nasıl Mümkün Oldu?

Araştırma ekibi, moleküler algılama yapabilecek şekilde genetiği düzenlenmiş bakteriler üretti. Bu bakteriler, vücutta belirli bir uyarıcının varlığını algıladığında reaksiyon veriyor ve bu reaksiyon elektronik bir anten aracılığıyla dışarıya yansıtılıyor.

Bu antenin içinde batarya ya da çip bulunmuyor; tamamen pasif bir sistemle çalışıyor. Yansıma prensibiyle hareket eden anten, bakterinin verdiği biyolojik tepkiyi dışarıdan okunabilir hale getiriyor.
Bu yaklaşım, daha önceki sensörlerin yakalayamadığı düşük yoğunluklu biyolojik sinyallerin algılanmasını mümkün kılıyor.

Proje, TÜBİTAK Ulusal Lider Araştırmacılar Programı tarafından desteklenirken, yapay hücrelerin hayvan ve insan modeli üzerinde test edilmesi için çalışmalar da sürüyor. Doç. Dr. Dumanlı Oktar, “Genetiği değiştirilmiş bakterinin ürettiği sinyali vücut dışına taşıyabildik. Şimdi bunu klinik bir cihaza dönüştürmenin aşamalarındayız” diyor.

Ameliyat Sonrası Enfeksiyonların Erken Tespiti İçin Büyük Umut

Geliştirilen yapay hücrelerin vücutta yaklaşık üç ay boyunca kalabildiği ve bu süreçte sürekli olarak bilgi toplayabildiği belirtiliyor. Bu teknoloji özellikle ameliyat sonrası enfeksiyon riskinin yüksek olduğu hastalarda yaşamsal önem taşıyor.
Hücreler, enfeksiyona işaret eden bir değişiklik algıladığında anında dışarıya sinyal gönderiyor. Bu sayede henüz klinik belirtiler ortaya çıkmadan önce müdahale edilebiliyor.

Bu yaklaşım, açık kalp ameliyatı veya organ nakli sonrası takip gibi kritik süreçlerde hastaların hayatını kurtarabilecek nitelikte görülüyor.

Ayrıca uzun süreli takip gerektiren kronik hastalıklarda da ‘akıllı bakteriler’in önemli bir araç haline gelebileceği ifade ediliyor.

Geleceğin Tedavisi: Cep Telefonundan Aktif Edilen İlaçlar

Çalışma yalnızca enfeksiyon tespitine odaklanmıyor. Araştırma ekibi, genetiği değiştirilmiş hücrelerin aynı zamanda tedavi edici molekülleri salgılayıp salgılamayacağını da inceliyor.
Doç. Dr. Sema Dumanlı Oktar, üzerinde çalıştıkları yeni projeyi şöyle anlatıyor:

“Gelecekte hücrenin bir ilacı salgılamasını uzaktan başlatabilecek teknoloji üzerinde çalışıyoruz. Hatta bunu bir cep telefonu mesajıyla yapmayı hedefliyoruz.”

Bu tür bir sistem sayesinde doktorlar, hastanın durumuna göre tedaviye uzaktan müdahale edebilecek; böylece kişiye özel ve anlık tedavi protokollerinin önü açılacak.

Türk Bilim İnsanlarının Çalışması Tıpta Yeni Bir Dönemin Kapısını Aralıyor

Türkiye’de geliştirilen bu yenilikçi yaklaşım, dünya tıp camiasında büyük ilgi gördü. Genetik mühendisliği ve biyosensör teknolojilerinin birleştirildiği proje, hastalıkların çok erken evrede saptanması ve kişiye özel tedavi uygulamaları açısından devrim niteliği taşıyor.

Gelecek yıllarda bu sistemin yaygınlaşması halinde, sağlık takibi yalnızca dış cihazlarla değil, insan vücudunun kendi içinden gelen sinyallerle yapılabilecek. Bu da hem hastalıkların daha hızlı teşhis edilmesini hem de tedavi süreçlerinin daha güvenli hale gelmesini sağlayacak.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım