Sivas'ın Doğal Soğuk Hava Deposu: Zara'daki Kaya Mağaraları 'Peynir Oteli'ne Dönüştü

Kaya Mağaraları Peynir Olgunlaştırmada Doğal Soğutucu Görevi Görüyor

Zara’da yaşayan üreticiler, ilkbaharda başladıkları süt üretimi döneminde inek, koyun ve keçilerinden elde ettikleri sütlerle yöresel peynirler yapıyor. Üretilen bu peynirler, olgunlaşma sürecini tamamlaması için yaz aylarında Demirsırık Tepesi’ndeki kaya mağaralarına getiriliyor. Yazın dışarıda sıcaklık 30 dereceye kadar yükselirken, mağara içindeki sıcaklık sıfır dereceye kadar düşüyor. Bu olağanüstü sıcaklık farkı, peynirlerin bozulmadan uzun süre muhafaza edilmesini ve ideal kıvama ulaşmasını sağlıyor.

Doğal taş yapısı sayesinde nem ve sıcaklık dengesini kendiliğinden koruyan mağaralar, hiçbir elektrik veya soğutma sistemi kullanılmadan adeta doğal bir “klima” gibi çalışıyor. Bu da hem enerji tasarrufu sağlıyor hem de peynirin tamamen doğal koşullarda olgunlaşmasını mümkün kılıyor.

Köylülerin 6 Ay Boyunca Emanet Ettikleri Peynirler Olgunlaşıyor

Zara ve çevresindeki köylüler, bahar aylarında ürettikleri peynirleri bu mağaralara getiriyor. Her üretici peynirini özel torbalar veya tenekeler içinde teslim ediyor. Mağara işletmecileri, peynirleri numaralandırarak kayıt altına alıyor. Yaklaşık 6 ay süren bekleme sürecinin ardından peynirler olgunlaşıyor ve kış gelmeden sahiplerine teslim ediliyor.

Yerel halk, bu süreci “peynir oteli” olarak adlandırıyor çünkü peynirler adeta bir otelde misafir gibi ağırlanıyor. Üreticiler belirli bir ücret karşılığında peynirlerini buraya emanet ediyor, mağara sahipleri de sıcaklık ve nem oranını düzenli olarak kontrol ediyor. Her yıl onlarca ton peynir, bu yöntemle saklanıyor ve satışa sunulmadan önce tam lezzetine ulaşıyor.

“Burası Zara’nın Doğal Soğuk Hava Deposu”

Mağaraların işletmesini yapan Sezer Kaleli, buranın tamamen doğanın sunduğu koşullarla çalıştığını belirterek şunları söylüyor:
“Burası Zara’nın adeta doğal bir soğuk hava deposu. Hiçbir elektrik, klima ya da teknolojik sistem kullanılmıyor. Yazın dışarıda 30 derece sıcakta insanlar sıcaktan bunaldığında mağaraya girdiklerinde üşüyorlar. Bu duruma çoğu inanmakta zorlanıyor, hatta bazıları içeride gizli bir soğutma sistemi olduğunu sanıyor. Ancak burası tamamen doğal yapısıyla peynir için mükemmel bir ortam oluşturuyor.”

Kaleli, peynirlerin genellikle mayıs ayında getirildiğini, kasım ayına kadar mağarada bekletildiğini belirtiyor. “Eskiden buraya sadece ‘peynir ambarı’ denirdi. Fakat zamanla insanlar peynirlerini aylarca burada bekletince bu yerin adı halk arasında ‘peynir oteli’ olarak anılmaya başladı. Şimdi çevre köylerden hatta il dışından bile insanlar peynirlerini buraya getiriyor.”

Yöresel Peynir Üretimine Kültürel Katkı Sağlıyor

Bu yöntem, sadece ekonomik değil, aynı zamanda kültürel bir miras niteliği taşıyor. Geleneksel üretim teknikleriyle hazırlanan Zara peynirleri, doğal ortamda olgunlaştığı için kendine has bir aroma ve dayanıklılık kazanıyor. Bu özellik, peyniri hem yerel pazarlarda hem de ülke genelinde tercih edilen bir ürün haline getiriyor.

Bölge halkı, “peynir oteli” uygulamasını hem geçim kaynağı hem de yöresel kimliğin bir parçası olarak görüyor. Ayrıca bu yöntem, enerji tüketmeden gıda muhafazası yapabilen nadir geleneklerden biri olmasıyla da dikkat çekiyor. Sivas Valiliği ve yerel yönetimler, son yıllarda bu doğal sistemin turizme kazandırılması için de çalışmalar yürütüyor.

Zara Mağaraları Turistik İlgi Görüyor

Doğal soğuk hava deposu olarak kullanılan bu mağaralar, artık sadece üreticilerin değil turistlerin de ilgisini çekiyor. Bölgeye gelen ziyaretçiler, mağaraları gezerek hem bu ilginç soğutma sistemini yakından inceliyor hem de yöresel peynirleri tatma fırsatı buluyor. Yaz ortasında dahi serinliğiyle şaşırtan mağaralar, Zara’nın turizm potansiyeline yeni bir boyut kazandırıyor.

Doğayla uyum içinde sürdürülen bu gelenek, teknolojik müdahale olmadan üretim yapmanın mümkün olduğunu bir kez daha gösteriyor. Zara’daki “peynir oteli”, hem yöre halkının geçim kaynağı hem de Türkiye’nin kültürel mirası olarak varlığını sürdürmeye devam ediyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım