Malatya'nın Eski İsmi Nedir?

Doğu Anadolu Bölgesi’nin en köklü yerleşim yerlerinden biri olan Malatya, tarihi boyunca birçok farklı uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Bu uzun geçmiş, şehrin farklı dönemlerde farklı adlarla anılmasına da neden olmuştur. Bugün Malatya olarak bilinen bu şehir, aslında yüzyıllar boyunca çeşitli isimlerle kayıtlara geçmiştir. Peki, Malatya'nın eski ismi nedir ve bu isimlerin arkasında nasıl bir tarih yatmaktadır?

Hititlerden Roma’ya Malatya’nın İlk Adları

Malatya’nın bilinen en eski adı “Melid” ya da “Meliddu” olarak kayıtlarda yer alır. Hititler döneminde kullanılan bu isim, şehrin önemli bir idari ve ticaret merkezi olduğuna işaret eder. Daha sonraki dönemlerde Asurlular ve Urartular da bu ismi farklı şekillerde telaffuz ederek kullanmışlardır. Roma İmparatorluğu dönemine gelindiğinde ise şehir “Melitene” adıyla bilinmeye başlamıştır. Roma kaynaklarında sıkça geçen bu isim, Malatya’nın askeri ve stratejik önemini ortaya koyar. Özellikle Roma’nın doğu sınırlarını koruyan lejyonların önemli merkezlerinden biri olması, Melitene adının tarih sahnesinde kalıcı bir şekilde yer almasını sağlamıştır.

Bizans ve Orta Çağ Döneminde Malatya’nın Adı

Bizans İmparatorluğu döneminde şehir yine “Melitene” olarak anılmaya devam etmiştir. Ancak Arap akınları ve Müslüman fetihleriyle birlikte Malatya yeni bir kimlik kazanmıştır. Arap kaynaklarında şehir genellikle “Malatiyye” adıyla geçer. Bu isim, günümüzdeki Malatya adının da kökenini oluşturur. İslam ordularının bölgeye gelişiyle birlikte Malatya, doğunun en önemli sınır şehirlerinden biri haline gelmiş ve bu yeni isim halk arasında benimsenmiştir.

Selçuklu ve Osmanlı Döneminde Kullanılan İsimler

1071 Malazgirt Zaferi’nin ardından Türklerin Anadolu’ya girişiyle Malatya, Selçuklu hâkimiyetine girmiştir. Bu dönemde şehir hem “Malatiyye” hem de “Malatya” adlarıyla anılmıştır. Selçuklu döneminde kurulan medreseler, kervansaraylar ve camiler, şehrin Türk-İslam kültürüyle bütünleşmesini sağlamıştır. Osmanlı döneminde ise artık “Malatya” adı tamamen yerleşmiş, resmi belgelerde ve halk arasında bu isim kullanılmaya başlanmıştır. Bu süreçte şehrin idari yapısı da güçlenmiş, ticaret yolları üzerindeki konumu sayesinde önemli bir merkez haline gelmiştir.

Malatya İsminin Günümüzdeki Önemi

Bugün kullanılan Malatya adı, hem tarihsel geçmişten gelen “Malatiyye” kökünden türemiştir hem de şehir kimliğinin bir parçası olmuştur. Eski isimler olan “Melid”, “Melitene” ve “Malatiyye” şehrin farklı dönemlerdeki kültürel çeşitliliğini gösterirken, Malatya adı ise bu tarihi sürekliliğin günümüze ulaşmış halidir. Bu isim, yalnızca bir coğrafi tanım değil, aynı zamanda şehrin köklü geçmişini ve kültürel mirasını yansıtan bir değer olarak kabul edilmektedir.

Tarih Boyunca İsmin Taşıdığı Anlam

Malatya’nın eski isimleri, yalnızca birer coğrafi adlandırma değil, aynı zamanda şehrin hangi uygarlığın etkisi altında olduğunun da göstergesidir. Hititlerin Melid’i, Romalıların Melitene’si, Arapların Malatiyye’si ve Türklerin Malatya’sı aynı coğrafyanın farklı dönemlerde farklı kimlikler kazandığını açıkça ortaya koyar. Bu nedenle şehrin eski isimleri, Malatya’nın tarihsel sürekliliğini anlamak açısından son derece önemlidir.

Malatya’nın eski ismi, dönemlere göre değişiklik gösterse de en bilinen adları “Melid”, “Melitene” ve “Malatiyye” olmuştur. Bugünkü Malatya adı ise bu tarihsel yolculuğun bir devamı olarak şehrin kültürel belleğinde kalıcı bir yer edinmiştir.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım