Malatya'da 800 Yıllık Büyükocak Cemevi Zamana Meydan Okuyor

Tarihi Köklere Uzanan Bir İnanç Mekânı

Büyükocak Cemevi, yalnızca Malatya’nın değil, Anadolu’nun en eski cemevlerinden biri olarak biliniyor. Yapı, Alevi inancında önemli bir yeri olan “Dört Kapı Kırk Makam” anlayışına uygun olarak tasarlanmış. Ana girişten girildiğinde ziyaretçiler sırasıyla Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat kapılarından geçiyor. Her kapı, on basamakla diğerine bağlanıyor ve bu sembolik yolculuk, hakikate ulaşma sürecini temsil ediyor.

İbadethane, yaklaşık 100-120 metrekarelik bir alana sahip. Yapımında kullanılan ahşap malzemelerin tamamı tek bir kiraz ağacından elde edilmiş. Özellikle 7 kat göğü simgeleyen “Mingi sistemi” ve kırlangıç yapı tekniği, dönemin Selçuklu mimarisinin etkileyici örneklerini yansıtıyor.

Şeyh Hasan Onar ve Efsanevi Kiraz Ağacı

Cemevinin hikâyesi, köyün kurucusu ve Aleviliğin Anadolu’daki öncülerinden biri olan Şeyh Hasan Onar’a dayanıyor. Rivayete göre, yerleşim yeri arayışında olan Şeyh Hasan, köyü kurmadan önce bölgeyi gezerken bir kiraz ağacıyla karşılaşıyor. Efsaneye göre ağaç, Şeyh Hasan’a “Senin işine ben yararım” diyerek dile geliyor. Ancak ağacın sahibi vermek istemeyince, kiraz ağacı kendi tercihini yaparak Şeyh Hasan’ı seçiyor. Böylece, kırlangıç yapı tekniğiyle inşa edilen ve gökkuşağından esinlenerek yedi katlı olarak tasarlanan cemevi ortaya çıkıyor.

Zamana Karşı Doğal Bir Koruma Yöntemi

Yüzyıllar boyunca ayakta kalmayı başaran bu yapı, farkında olunmadan uygulanan geleneksel bir yöntem sayesinde korunmuş. Eskiden cem törenlerinden önce ısınmak amacıyla içeride ateş yakılır, bu da yapının iç yüzeyinde is tabakası oluşmasına neden olurdu. Bu tabaka, ahşap aksamı böcek ve kurtlardan koruyarak çürümesini engelledi. Günümüzde ise kükürt yakma yöntemiyle bu koruma geleneği sürdürülüyor.

Pandemi öncesinde her yıl binlerce kişi cemevini ziyaret ediyordu. Amerika, Japonya ve birçok farklı ülkeden gelen ziyaretçiler, hem bu tarihi yapıyı görme hem de Alevi kültürünü yerinde deneyimleme fırsatı buldu. Pandemi sürecinde ise cem törenlerine yaklaşık bir buçuk yıl ara verildi.

Restorasyon ve Gelecek Planları

Cemevinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla restorasyon çalışmaları için araştırmalar devam ediyor. Tarihçiler ve akademisyenler, Şeyh Hasan Onar’ın Anadolu’ya Aleviliği yayan ilk önderlerden biri olduğunu belirtiyor. Büyükocak Cemevi, bu yönüyle yalnızca bir ibadethane değil, aynı zamanda Alevi tarihinin yaşayan bir tanığı olarak kabul ediliyor.

Bu cemevi, hem mimari detayları hem de taşıdığı inanç mirasıyla yalnızca Malatya’nın değil, Türkiye’nin kültürel ve tarihi zenginliğinin simgelerinden biri olmaya devam ediyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım