Karadeniz'de Fındık Krizi Derinleşiyor: Ferrero Alımları Durdurdu, Üretici Beklemede

Fındıkta Küresel Denge Bozuldu

Karadeniz’de fındık üreticilerini endişelendiren gelişmeler yaşanıyor. Türkiye’nin en önemli tarım ihracat ürünlerinden biri olan fındıkta bu yıl rekolte düşüşü ve fiyat dalgalanmaları piyasayı karıştırdı. Dünyaca ünlü çikolata markası Nutella’nın üreticisi Ferrero, yüksek fiyat artışları nedeniyle Türkiye’deki fındık alımlarını geçici olarak durdurdu.

Küresel çapta fındık arzının üçte ikisini sağlayan Türkiye’de, ilkbaharda yaşanan don olayları ve yaz aylarında artan haşere istilası verimi ciddi ölçüde azalttı. Tarım uzmanları, bu yıl üretimin 450-500 bin ton bandına düşeceğini öngörüyor. Ancak bazı üretici birlikleri, bu rakamın 300 bin tonu bile bulamayacağı görüşünde.

Fiyatlar Rekor Kırıyor, Üretici Stok Yapıyor

Fındık arzının azalması, fiyatlarda büyük sıçramaya neden oldu. Londra merkezli gıda tedarikçisi CH Hacking & Sons’un kurucusu Giles Hacking, temmuz ayında tonu 9 bin dolar olan kabuksuz fındığın bugün 18 bin dolara kadar çıktığını belirtiyor. Bu sert yükseliş, Ferrero gibi büyük alıcıları beklemeye itti.

Bazı üreticiler, fiyatların daha da artacağı beklentisiyle fındıklarını satmak yerine stoklamayı tercih ediyor. Ancak bu durum piyasadaki dengesizliği artırıyor. Küçük üreticiler yüksek gelir umuduyla ürünlerini bekletirken, Ferrero’nun düşük fiyat teklifleri reddediliyor. Şirketin de artan maliyetler nedeniyle alımları geçici olarak durdurduğu belirtiliyor.

Ferrero’nun fındık tedarikinden sorumlu yöneticisi Marco Botta, yaşanan durumu ünlü yazar Samuel Beckett’in Godot’yu Beklerken eserine benzeterek, “Türkiye’deki fındık kralları için Ferrero artık Godot’ya dönüştü” ifadesini kullandı. Botta, Türkiye’deki belirsizlik nedeniyle şirketin geçici olarak tedariki Şili ve ABD gibi alternatif üretim bölgelerinden sağladığını açıkladı.

Ferrero: Türkiye’den Vazgeçmiyoruz Ama Beklemedeyiz

Ferrero yetkilileri, fındık alımlarını askıya almalarına rağmen Türkiye’deki yatırımlarından geri adım atmayacaklarını vurguluyor. Botta, Türkiye’nin fındık üretiminde stratejik bir ülke olduğunu belirterek, “Toprak Mahsulleri Ofisi ile resmi bir anlaşmamız olmasa da Türkiye’de uzun vadeli yatırım planlarımız sürüyor” dedi.

Şirketin son yıllarda Güney Amerika ve ABD’deki üretim kapasitelerini artırması ise dikkat çekiyor. Bu adım, Ferrero’nun küresel tedarik zincirinde riskleri dağıtmak istediğinin bir göstergesi olarak değerlendiriliyor. Ancak uzmanlara göre Türkiye, hâlâ kalite ve üretim miktarı açısından fındıkta vazgeçilmez bir merkez konumunda.

Üreticiler Zor Bir Sezondan Geçiyor

Ordu’nun Ulubey ilçesinde Fiskobirlik Başkanı Cemil Temiz, rekoltenin tahmin edilenin çok altında kalacağını belirterek, “Gerçek üretim 300 bin tonu bile geçmeyebilir. Bu yıl fındık bahçeleri yeterince ürün vermedi” açıklamasında bulundu.

Yarı zamanlı çiftçilik yapan üretici Saadettin Irmakçı ise kendi bahçesinden önceki yıllarda 1,5 ton ürün alırken, bu sezon sadece 30 kilogram toplayabildiğini söyledi. Irmakçı, “Fındık fiyatları yükseliyor ama maliyetler de artıyor. Karadeniz’de balıkçılar bir günde bizim bir yılda kazandığımızı kazanıyor” diyerek üreticinin içinde bulunduğu durumu özetledi.

Piyasada Belirsizlik Hâkim

Fındık üretimindeki düşüş sadece Türkiye’yi değil, küresel çikolata ve tatlı sanayisini de doğrudan etkiliyor. Ferrero gibi dev firmaların alım kararlarını ertelemesi, dünya genelinde arz sıkıntısına yol açabilir. Uzmanlar, eğer Türkiye’de üretim toparlanmazsa, küresel fındık fiyatlarının 2025 yılına kadar yüksek seyredeceğini öngörüyor.

Tarım ekonomistleri ise hükümetin devreye girerek üreticiyi koruyacak bir alım politikası oluşturması gerektiğini savunuyor. Özellikle küçük üreticilerin finansal gücünün sınırlı olması nedeniyle uzun süreli stok yapmasının zor olduğu, bu durumun da ilerleyen aylarda piyasada ciddi dengesizliklere yol açabileceği belirtiliyor.

Karadeniz’de başlayan bu “fındık krizi”, sadece ekonomik bir mesele olmaktan çıkıp, üretimden ihracata kadar tüm sektörü etkileyen bir yapısal sorun haline geldi. Türkiye’nin dünya fındık piyasasındaki liderliği devam etse de, 2024-2025 sezonu üretici ile sanayici arasında zorlu bir mücadeleye sahne olacak gibi görünüyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım