Iğdır'ın Kökeni Nedir?

Doğu Anadolu’nun en doğu sınırında yer alan Iğdır, hem stratejik konumu hem de köklü geçmişiyle dikkat çeken şehirler arasında bulunuyor. Şehrin adının nereden geldiği ise uzun yıllardır araştırmacıların, tarihçilerin ve bölge halkının merak ettiği konuların başında geliyor. “Iğdır’ın kökeni nedir?” sorusu, bölgenin kültürel hafızasında önemli bir yer tutuyor. Iğdır’ın adı, hem Oğuz boylarına dayanan Türk kökenli anlatılarla hem de bölgenin eski yerleşim birimlerinin tarihleriyle ilişkilendiriliyor.

Iğdır adının kökenine dair en bilinen görüş

Iğdır adının kökeni, çoğunlukla Oğuzların Üç Ok kolundan Bayat boyuna dayandırılır. Bayat boyunun önemli beylerinden biri olarak bilinen Iğdır Bey’in, bölgenin adını aldığı kişiden biri olduğu düşünülür. Rivayetlere göre Iğdır Bey, bulunduğu coğrafyada nüfuz sahibi bir liderdi ve onun ismi zamanla yerleşim bölgesine verilerek bugünkü şehir adını oluşturdu. Türk tarih geleneğinde pek çok yerleşim yerinin boy ve bey isimlerinden geldiği göz önünde bulundurulunca, bu yorum güçlü bir ihtimal olarak öne çıkıyor.

Coğrafi yapının ad üzerindeki etkileri

Iğdır’ın bulunduğu coğrafya, tarih boyunca çeşitli medeniyetlere kapı aralamış bir yapıya sahiptir. Verimli ovaları, Aras Nehri’ne yakınlığı ve Ağrı Dağı’na komşuluğu, burayı hem tarımsal hem de ticari anlamda önemli kılmıştır. Bu nedenle bölgenin adı için farklı halklar tarafından kullanılan çeşitli ifadeler zaman içinde değişime uğramış olabilir. Ancak adın Türk kökenli olması, hem coğrafi hem de tarihsel verilerle uyumluluk göstermektedir.

Tarihsel süreçler Iğdır’ın kimliğini şekillendiriyor

Iğdır, tarih boyunca Urartular, Persler, Selçuklular ve Osmanlılar gibi pek çok büyük medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu kadar geniş tarihsel hareketliliğe sahip bölgelerde, yer adlarının farklı dönemlerde değişmesi sık görülen bir durumdur. Cumhuriyet döneminde il statüsü kazanan Iğdır, o tarihten sonra daha hızlı bir gelişim süreci yaşamış ve bugünkü modern şehir kimliğini oluşturmuştur. Bu gelişim, adın kökenine yönelik araştırmaların da daha fazla ilgi görmesini sağlamıştır.

Yöresel anlatılar kökeni farklı bir açıdan yorumluyor

Iğdır adının kökenine ilişkin halk arasında dolaşan farklı hikâyeler de bulunmaktadır. Bazı yöresel anlatılarda, bölgedeki eski bir yerleşim bölgesinin adının zaman içinde dönüştüğü ifade edilir. Ayrıca Aras Vadisi’nin kenarında yer alan köylerin adlarının birbirini etkilemesiyle Iğdır isminin şekillenmiş olabileceği de söylenir. Bu tür anlatılar kesin tarihsel veriler olmasa da bölgenin kültürel hafızasını yansıtması açısından önem taşır.

Iğdır’ın adı kültürel kimliğini yansıtıyor

Bugün Iğdır, sadece adının kökeniyle değil, aynı zamanda çok kültürlü yapısıyla da dikkat çeken bir şehirdir. Türk, Azeri, Kürt ve diğer etnik toplulukların bir arada yaşadığı şehir, farklı kültürlerin harmanlandığı bir merkezdir. Adının kökeni kadar bu çok kültürlü yapı da Iğdır’ın tarihsel yolculuğunun önemli bir parçasını oluşturur. Iğdır’ın kökenine dair anlatılar çeşitlilik gösterse de ortak nokta, şehrin derin bir tarihsel arka plana sahip olduğudur.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım