Gıdalarda PFAS Denetiminde Yeni Dönem: Numune Alma ve Analiz Kriterleri Yeniden Belirlendi

Denetçiler Artık PFAS İçeren Ürün Kullanamayacak

Yeni düzenlemeyle birlikte denetimlerde görev alacak kontrolörlerin uyması gereken kriterler de detaylı biçimde açıklandı. Buna göre, numune alma sırasında PFAS bulaşma riskini tamamen ortadan kaldırmak amacıyla denetçilerin floropolimer içeren ya da PFAS ile işlenmiş kıyafet, eldiven veya ayakkabı giymesi yasaklandı.
Ayrıca, numune alma günlerinde nemlendirici, güneş kremi, el kremi ve kozmetik ürünleri gibi PFAS içerebilen kişisel bakım ürünlerinin kullanımı da kesin olarak yasaklandı. Bu önlem, en küçük bir kimyasal bulaşmanın bile laboratuvar sonuçlarını etkilemesinin önüne geçmeyi amaçlıyor.
Numunelerin taşınması ve saklanmasında kullanılacak kaplar da özel olarak belirlendi. Buna göre, numune kabı olarak polipropilen veya polietilen malzemeden üretilmiş kaplar kullanılacak. PFAS içeriği nedeniyle cam kaplara izin verilmeyecek.

Numune Alma ve Alt Parti Kuralları Netleşti

Tebliğ, gıda ürünlerinin parti büyüklüğüne göre nasıl alt partilere ayrılacağını ve her birinden ne kadar numune alınacağını ayrıntılı biçimde tanımlıyor.
Örneğin dökme taşınan bitkisel yağlar gibi yüksek hacimli ürünlerde, 1500 tonu aşan partiler 500 tonluk alt partilere bölünerek kontrol edilecek. Ticareti dökme yapılmayan ve 15 tonu geçen ürünlerde ise her biri 15 ila 30 ton arasında alt partiler oluşturulacak.
Ambalajlı ürünlerde alınacak numune sayısı da partinin büyüklüğüne göre farklılık gösterecek. 50 kilogramdan az olan partilerde en az 3 birincil numune, 500 kilogramı geçen partilerde ise 10 birincil numune alınması zorunlu olacak. 100’den fazla paket içeren ürünlerde ise toplam paketin yaklaşık yüzde 5’ini temsil edecek şekilde, en fazla 10 paket incelenecek. Bu sistem, hem analiz sürecini kolaylaştıracak hem de partiler arası farklılıkların doğru tespit edilmesini sağlayacak.

Laboratuvarlarda PFAS’sız Analiz Dönemi

Tebliğ kapsamında yalnızca numune alma süreci değil, laboratuvar analizleri de sıkı kurallara bağlandı. PFAS bulaşmasını önlemek amacıyla laboratuvarlarda kullanılacak tüm ekipman ve malzemelerin PFAS içermemesi gerekiyor. Bu kapsamda analiz ekipmanları, paslanmaz çelik, yüksek yoğunluklu polietilen veya PTFE içermeyen malzemelerden seçilecek.
Analiz öncesinde ekipmanlar, PFAS kalıntılarını ortadan kaldıran özel solüsyonlarla temizlenecek. Böylece sonuçların güvenilirliği artırılacak. Ayrıca, kullanılacak analiz yöntemlerinin Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği’nde belirtilen hassasiyet ve doğruluk standartlarını karşılaması şart koşuluyor.
Bu adım, Türkiye’de gıda güvenliği laboratuvar altyapısının uluslararası standartlarla uyumlu hale getirilmesi açısından da kritik önem taşıyor.

PFAS Tehlikesine Karşı Kararlı Mücadele

PFAS bileşenleri, çevrede uzun süre çözünmeden kalabilen ve insan vücudunda birikme eğilimi gösteren kimyasallar olarak biliniyor. Bilimsel araştırmalar, bu maddelerin bağışıklık sistemi, karaciğer ve hormon dengesi üzerinde olumsuz etkiler yarattığını ortaya koyuyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın attığı bu adım, yalnızca Türkiye’deki gıda güvenliğini değil, aynı zamanda Avrupa Birliği uyum süreci kapsamında yürütülen kimyasal denetim standartlarını da destekliyor. Bakanlık yetkilileri, bu uygulamanın hem üreticiler hem de tüketiciler için yeni bir farkındalık oluşturacağını belirtiyor.
Düzenleme sayesinde, üretim zincirinin her aşamasında PFAS bulaşma riskinin kontrol altına alınması hedefleniyor.

Yeni Tebliğ Gıda Güvenliğinde Yeni Bir Sayfa Açıyor

Yeni tebliğ, Türkiye’de gıda güvenliği alanında atılan en somut adımlardan biri olarak değerlendiriliyor. PFAS gibi kalıcı kimyasalların kontrol altına alınması, hem çevre sağlığını koruyacak hem de ihracat standartlarını güçlendirecek.
Uzmanlara göre, bu düzenleme uzun vadede tüketici bilincini artıracak, üretim süreçlerinde kimyasal şeffaflığı sağlayacak ve sürdürülebilir tarım politikalarını destekleyecek.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım