Gıda İsrafı Farkındalık Günü: Her Yıl 1 Milyar Tondan Fazla Gıda Çöpe Gidiyor

Gıda Kaybı ve İsrafı Miktarı Korkutucu Boyutlarda

Küresel gıda sisteminde hem üretim hem de tüketim aşamalarında ciddi kayıplar yaşanıyor. Hasat ile satış arasında üretilen gıdanın yaklaşık yüzde 14’ü, yani 1,25 milyar tonluk kısmı kayboluyor. Bu kayıp, çoğu zaman üretim altyapısındaki yetersizlikler, nakliye sorunları veya depolama koşullarının kötü olması gibi nedenlerle gerçekleşiyor.

Bununla birlikte hanelerde, gıda hizmetlerinde ve perakende noktalarında da önemli bir israf söz konusu. Tüketiciye ulaştıktan sonra gıdanın yüzde 19’u, yani yaklaşık 1,05 milyar tonluk bir miktar çöpe gidiyor. Kişi başına düşen yıllık gıda israfı ise ortalama 74 kilogram seviyesinde. Bu rakamlar, sorunun sadece üretimle sınırlı olmadığını; tüketici alışkanlıklarının da israf üzerinde büyük etkisi olduğunu gösteriyor.

İsrafın Görünmeyen Bedeli: Arazi, Su ve Karbon Salımı

Gıda israfı yalnızca ekonomik bir kayıp değil, aynı zamanda ciddi bir çevresel yük anlamına geliyor. Her yıl yaklaşık 1,4 milyar hektar tarım arazisi, çöpe gidecek gıdaları üretmek için kullanılıyor. Bu alan, Avrupa Birliği’nin toplam yüzölçümünden daha büyük bir araziye denk geliyor.

Ayrıca israf edilen gıdaların üretim süreci boyunca atmosfere salınan karbon miktarı da iklim krizini derinleştiriyor. Küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 8 ila 10’u doğrudan gıda kaybı ve israfından kaynaklanıyor. Bu da demek oluyor ki çöpe giden her gıda, sadece bir kaynak israfı değil; aynı zamanda gezegenin geleceğini etkileyen bir çevre sorununa dönüşüyor.

Tüketici Alışkanlıkları İsrafı Arttırıyor

Portekiz’de yapılan kapsamlı bir araştırma, evlerdeki gıda israfının üç kritik aşamada yoğunlaştığını ortaya koyuyor: alışveriş, depolama ve yemek hazırlığı. Araştırmaya göre tüketicilerin yüzde 41’i market promosyonlarından etkilenerek ihtiyacından fazla alışveriş yapıyor. Yüzde 31’i plansız alışveriş yaparken, yüzde 22’si alışveriş listesi hazırlamıyor.

Evlerde gıda israfının önemli bir kısmı da porsiyon kontrolü ve zaman yönetimi eksikliğinden kaynaklanıyor. İnsanların yüzde 60’ı “ihtimale karşı” fazla ürün alıyor. Yemek hazırlarken yüzde 32’si doğru porsiyon hesaplayamıyor, yüzde 28’i ise yemek pişirmeye yeterli vakit bulamıyor. Bu alışkanlıklar, küresel gıda israfının yaklaşık yüzde 60’ının hanelerden kaynaklanmasına yol açıyor.

2030 Hedefi: İsrafı Yarıya İndirmek

Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri kapsamında, 2030 yılına kadar perakende ve tüketici düzeyinde kişi başına düşen gıda israfının yarı yarıya azaltılması amaçlanıyor. Ancak bu hedefe ulaşmak için yalnızca devlet politikaları yeterli değil. Üreticilerin, perakendecilerin ve özellikle tüketicilerin alışkanlıklarını değiştirmesi gerekiyor.

Uzmanlar, israfı azaltmak için basit ama etkili adımların atılabileceğini belirtiyor. Alışverişe çıkmadan önce liste yapmak, porsiyonları doğru hesaplayarak yemek hazırlamak ve fazla gıdaları dondurarak değerlendirmek bunların başında geliyor. Ayrıca perakende zincirlerinin de fazla gıdayı imha etmek yerine ihtiyaç sahiplerine ulaştıracak sistemler geliştirmesi öneriliyor.

Gıda israfının azaltılması, hem küresel açlık sorununa çözüm bulunmasına katkı sağlayacak hem de iklim kriziyle mücadelede önemli bir adım olacak. 29 Eylül Gıda İsrafı Farkındalık Günü, bu konuda hem bireysel hem de toplumsal düzeyde harekete geçmenin önemini bir kez daha hatırlatıyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım