Fırat Nehri'nde Biyoçeşitlilik Alarmı: Balık Türleri Yarısından Fazla Azaldı

Türkiye’nin en önemli akarsularından biri olan Fırat Nehri, son yıllarda hızla değişen ekosistemiyle bilim dünyasının gündeminde. Atatürk ve Birecik Barajlarının inşasının ardından nehirde yaşayan balık türlerinin çeşitliliği büyük ölçüde azaldı. Harran Üniversitesi Bozova Meslek Yüksekokulu Su Ürünleri Bölümü’nün hazırladığı raporlara göre, barajlar yapılmadan önce 27 tür balığa ev sahipliği yapan Fırat’ta bugün yalnızca 13 tür yaşamını sürdürüyor.

Barajların Ekosisteme Etkisi

Fırat Nehri, tarih boyunca hem insan yerleşimlerine hayat veren hem de çok sayıda su canlısına yaşam alanı sağlayan bir ekosistemdi. Ancak Keban, Karakaya, Atatürk ve Birecik barajlarının yapılmasıyla doğal akışın bozulması, birçok türün yaşamını sona erdirdi. Özellikle vantuzlu balık, iğneli balık, maya balığı ve bıyıklı balık gibi türler artık Fırat’ın sularında bulunmuyor. Uzmanlar, bu kayıpların yalnızca su ürünleriyle sınırlı olmadığını, aynı zamanda bitki örtüsünde ve bölgede yaşayan diğer canlı türlerinde de büyük kayıplar yaşandığını belirtiyor.

Nehirde Kalan Türler ve Mevcut Durum

Bugün Fırat Nehri’nde yaşamını sürdüren balık türleri arasında deniz kefali, inci kefali, dikenli yılan balığı ve karaca balığı gibi türler yer alıyor. Ancak bu sayı geçmişe kıyasla oldukça düşük. Yetkililer, biyoçeşitlilikteki bu azalmanın hem ekosistem dengesini bozduğunu hem de balıkçılıkla geçinen yerel halkı ekonomik olarak zor durumda bıraktığını ifade ediyor.

Kaplumbağalar İçin Özel Çalışmalar

Raporda dikkat çeken bir diğer nokta ise Fırat’a özgü yumuşak kabuklu kaplumbağa türü olan Rafetüs’ün korunmasına yönelik çalışmalar. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından yürütülen projeler kapsamında bu türün çoğaltılması için özel akvaryumlar kurulmuş durumda. Bozova ilçesindeki Endüstri Meslek Lisesi’nin Su Ürünleri Bölümü’nde bu kaplumbağalar koruma altına alınarak neslin devamlılığı sağlanmaya çalışılıyor.

Bilim İnsanlarının Uyarısı

Harran Üniversitesi’nden uzmanlar, Fırat’ta yaşanan bu kayıpların yalnızca geçmişin değil geleceğin de tehlikede olduğunun göstergesi olduğunu vurguluyor. Glyptathorax ve B. Capito pectoralis gibi bazı endemik balık türlerinin de tamamen yok olduğu raporlarda yer alıyor. Uzmanlara göre bu durum, nehir ekosisteminin dengesizleşmesine yol açıyor ve ilerleyen yıllarda kalan türlerin de risk altına girmesine neden olabilir.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım