F-35 Krizi Derinleşiyor: ABD'nin Trilyon Dolarlık Savaş Uçağı Beklentileri Karşılayamadı

ABD’nin en pahalı savunma projesi hayal kırıklığı yarattı

Amerika Birleşik Devletleri’nin yıllardır “beşinci nesil hava gücü” olarak tanıttığı F-35 savaş uçakları, resmi raporlara göre beklentileri karşılamadı. ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi (GAO) tarafından hazırlanan ve Kongre’ye sunulan son rapor, F-35 programının yapısal, teknik ve mali açıdan sürdürülemez olduğunu gözler önüne serdi.

2 trilyon doları bulan dev bütçesiyle ABD tarihinin en maliyetli askeri projesi olarak kayıtlara geçen F-35 programı, rapora göre başlangıçta hedeflenen savaş yeteneklerinin önemli bir kısmına hiçbir zaman ulaşamadı. Pentagon’un “geleceğin hava filosu” olarak lanse ettiği proje, elektronik harp sistemlerinden bakım süreçlerine kadar birçok alanda başarısız bulundu.

GAO’nun hazırladığı değerlendirme, yalnızca ABD için değil, programa katılan 19 ülkenin de milyarlarca dolarlık yatırımlarının bekleneni vermediğini ortaya koydu.

Geciken teslimatlar ve artan maliyetler dikkat çekiyor

Raporun en çarpıcı bölümlerinden biri, F-35’in geliştirme sürecindeki Block 4 modernizasyon aşaması oldu. Bu fazın orijinal plana göre beş yıl geciktiği, buna karşın maliyetlerin 6 milyar dolar arttığı tespit edildi. Pentagon, bu süreci “modernizasyon” olarak tanımlasa da GAO’ya göre bu ifade gerçeği yansıtmıyor. Raporda, sürecin aslında bitmemiş geliştirme faaliyetlerinin yeniden adlandırılmasından ibaret olduğu belirtildi.

2024 yılında teslim edilmesi planlanan 110 F-35 uçağının tamamının geç teslim edildiği, ortalama gecikmenin 238 gün olduğu açıklandı. Bu rakam, 2023 yılındaki 61 günlük ortalama gecikmeye kıyasla dört katlık bir artış anlamına geliyor.

Dahası, Pentagon’un üretici firmalara “zamanında teslim” teşvikleri kapsamında yüz milyonlarca dolar ödeme yaptığı ancak buna rağmen teslimatların geciktiği vurgulandı. Uzmanlara göre bu durum, savunma sanayisindeki mali disiplinin ciddi biçimde bozulduğunu ortaya koyuyor.

Teknolojik devrim vaadi gerçek olmadı

F-35 projesi, başlangıçta “gökyüzündeki devrim” olarak tanıtılmıştı. Uçağın elektronik harp kabiliyeti, radar görünmezliği, ağ tabanlı savaş teknolojisi ve silah entegrasyon sistemleri Pentagon tarafından devrim niteliğinde olarak sunulmuştu. Ancak GAO raporuna göre, bu teknolojik vaatlerin büyük kısmı gerçekleşmedi veya iptal edildi.

“Block 4” olarak adlandırılan modernizasyon fazında hedeflenen ileri sensör teknolojileri, iletişim sistemleri ve silah donanımları, planlanan performans seviyesine ulaşamadı. Rapor, “F-35’in vaat edilen savaş kapasitesi artık mevcut değildir. Program, gelecekte de yapısal olarak bu hedeflere ulaşamayacaktır.” ifadeleriyle dikkat çekti.

Pentagon’un savunmalarına rağmen GAO, uçağın savaş kabiliyetlerine dair hiçbir somut verinin elde edilmediğini belirtti. Yani ABD’nin “taktik hava filosunun belkemiği” olarak tanımladığı F-35’in performansı, kağıt üzerindeki hedeflerin çok gerisinde kaldı.

ABD Savunma Bakanlığı’nın son tahminlerine göre, F-35 programının 77 yıllık ömrü boyunca işletme, bakım ve modernizasyon maliyetleri 2 trilyon doları aşacak.

Bakım maliyetleri alarm veriyor

Raporda dikkat çeken bir diğer nokta ise bakım maliyetleri oldu. GAO, birçok ülkenin F-35’lerin bakım giderlerini alım maliyetlerinden bile daha yüksek bulduğunu belirtti. Özellikle Avrupa ülkeleri, bu nedenle yeni siparişleri azaltmaya başladı.

Birleşik Krallık, 2024 itibarıyla planlanan 138 adet F-35 uçağından yalnızca 74’ünü onayladı. Norveç Hava Kuvvetleri ise bakım masraflarının “beklenenin iki katı” olduğunu açıkladı. Hollanda, İtalya ve Japonya gibi diğer müttefik ülkelerde de benzer maliyet endişeleri gündeme geldi.

Bu durum, ABD’nin F-35 programına yönelik uluslararası güvenilirliğini zedeliyor. Programın ortakları, uçağın sürekli artan maliyetleri ve düşük operasyonel performansı nedeniyle uzun vadeli stratejilerini gözden geçirmeye başladı.

Pentagon’un geleceği yeniden planlaması bekleniyor

GAO raporunun ortaya koyduğu bulgular, yalnızca mali başarısızlığı değil, ABD’nin savunma stratejisindeki yapısal sorunları da gündeme taşıdı. Uzmanlara göre F-35, ABD ordusunun 21. yüzyılda teknolojik üstünlüğünü simgeleyecek bir proje olması gerekirken, bugün maliyet, verimsizlik ve teknik sorunlarla anılan bir örneğe dönüştü.

ABD Savunma Bakanlığı’nın rapor sonrası yeni bir değerlendirme süreci başlatması ve F-35’in modernizasyon planlarını yeniden şekillendirmesi bekleniyor. Özellikle 2030’lu yıllarda devreye alınması planlanan yeni savaş uçağı projeleriyle birlikte, F-35’in rolü yeniden tanımlanabilir.

F-35 projesine dahil olan ülkelerin ortak beklentisi ise aynı: Daha düşük maliyetli, daha verimli ve gerçekten “modern” bir savaş platformu. Ancak mevcut tablo, ABD’nin trilyon dolarlık bu projesinin, savunma tarihine “teknolojik bir hayal kırıklığı” olarak geçeceğini gösteriyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım