Türk Markaları Yabancıların Elinde: Hangi Ünlü Şirketler Satıldı?
Türkiye'de son yıllarda artan yabancı yatırımların en dikkat çeken boyutlarından biri, yerli markaların yabancı şirketlere satışı oldu. Gıda, kozmetik, içecek, enerji, bankacılık ve perakende sektörlerinde faaliyet gösteren birçok tanınmış Türk markası, uluslararası devlerin bünyesine katıldı.
Gıda ve İçecek Markalarının El Değiştirmesi
Türkiye'nin sofralarında yer alan pek çok marka yabancı yatırımcıların kontrolüne geçti. Ülker'e bağlı İçim Süt ve Dost markaları Fransız gıda devi Lactalis'e satılırken, Ülker'in Cola Turka ve Çamlıca Gazoz markaları ise 2015 yılında Japon Dydo Drinco'ya devredildi. Saka Su da aynı şekilde Dydo Drinco'nun bünyesine geçti. Erikli, 2006 yılında Nestlé Waters tarafından satın alınırken, Hayat Su ve Sırma Su Fransız Danone'un markaları arasına girdi. Doğadan Çay, Coca Cola çatısına geçerken Ofçay, Amerikan kahve markası Jacobs tarafından alındı. Fındık sektöründe ise 2014 yılında İtalyan çikolata devi Ferrero, Oltan Gıda'yı bünyesine katarak dünya fındık piyasasında güçlü bir konum elde etti.
Kozmetik ve Kişisel Bakımda Yabancı Hakimiyeti
Kozmetik ve kişisel bakım alanında da Türk markalarının yabancılara satışı dikkat çekiyor. Türkiye'nin köklü sabun markalarından Hacı Şakir, uzun süredir Amerikan Colgate-Palmolive bünyesinde. İpek Şampuan ise Fransız kozmetik devi L'Oréal'in markası haline geldi. Hobby markası Hintli Dabur tarafından satın alındı. Tekin Acar Kozmetik, Fransız Sephora'ya geçerken, Can Bebe bebek bezi markası Belçikalı Ontex firmasının kontrolünde. Ayrıca Yumoş markası da İngiliz-Hollanda ortaklığı olan Unilever'in portföyüne dahil oldu.
Sanayi ve Enerji Sektöründe Satışlar
Sanayi ve enerji alanında da birçok marka el değiştirdi. DemirDöküm, Alman Vaillant grubuna satılırken, Baymak Hollandalı BDR Thermea'ya devredildi. İzocam, Fransız ve Kuveyt ortaklığına geçti. İnşaat ve boya sektöründe de benzer durum yaşandı: Filli Boya (Betek) Japon Nippon Paint'in olurken, Polisan Japon Kansai Paint tarafından satın alındı. Türk traktör markalarından Erkunt Traktör ve Hisarlar Makine ise Hintli Mahindra şirketinin bünyesine girdi.
Perakende ve Finans Dünyasında Değişim
Türkiye'nin en önemli alışveriş merkezlerinden bazıları da yabancı yatırımcıların eline geçti. Gordion AVM, Erzurum AVM ve Magnesia AVM, Amerikan Blackstone şirketine satıldı. Türkiye'deki Forum AVM'ler de borç karşılığında yine Blackstone'un kontrolüne geçti. Online alışveriş platformu Yemek Sepeti, Alman Delivery Hero'ya satılırken, GittiGidiyor ise 2011'de Amerikan eBay tarafından satın alındı. Bankacılık sektöründe ise TEB, 2005 yılında Fransız BNP Paribas'ın oldu.
Yerli Markaların Küresel Şirketlere Geçişi
Türkiye'nin önde gelen markalarının yabancı şirketlere satışı, bir yandan küresel sermayenin Türkiye'ye olan ilgisini gösterirken, diğer yandan yerli markaların uluslararası devler karşısında rekabet gücünü kaybettiğine dair tartışmaları da gündeme getiriyor. Kimileri bu süreci 'Türkiye'ye sermaye girişi' olarak değerlendirirken, kimileri ise 'yerli markaların yok oluşu' olarak yorumluyor.
Gıda, kozmetik, sanayi, finans ve perakende alanlarında yüzlerce marka artık yabancı şirketlerin kontrolünde. Türk tüketicisinin günlük yaşamında kullandığı birçok ürünün ardında artık uluslararası devler bulunuyor. Bu tablo, Türkiye ekonomisinin küresel sermaye ile entegrasyonunu gösterdiği kadar, yerli markaların korunması gerekliliğini de hatırlatıyor.
Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım