Mandalinada Arz Artınca Tarlada Fiyat Düştü, Market Etiketi Değişmedi
Türkiye'de kış meyvelerinin başında gelen mandalina, bu sezon rekor rekolteye ulaşmasına rağmen üreticiyi memnun etmiyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB), hem yüksek üretim hem de ihracattaki daralma nedeniyle iç piyasada ciddi bir arz fazlası oluştuğunu açıkladı.
Mandalinada Arz Patladı, Fiyatlar Dip Yaptı
TZOB'un yaptığı açıklamaya göre bu yıl mandalinada 'var yılı' yaşanıyor. Geçtiğimiz sezon düşük rekoltenin ardından bu yıl ağaçların verimi arttı. Ancak artan üretim, talep ile dengelenemeyince fiyatlar tarlada hızla geriledi.
Üreticinin elindeki erkenci mandalinanın kilosu bazı bölgelerde 1–2 liraya kadar düşmüş durumda. Buna rağmen market raflarında aynı mandalina 20–30 lira arasında satılıyor.
TZOB, rekolte artışının yanı sıra Rusya'nın bu sezon Türkiye yerine alternatif ülkelere yönelmesinin ihracatı daralttığını belirtti. Böylece iç piyasada büyük bir ürün yığılması yaşandı.
Üretici–Market Fiyat Makası Rekor Seviyeye Çıktı
Veriler, üretici fiyatları ile market fiyatları arasındaki uçurumun mandalinada zirve yaptığını gösteriyor.
TZOB'un kasım ayı çalışmasına göre mandalina, üretici–market fiyat farkının en yüksek olduğu ürün oldu. Üreticide 6 lira 20 kuruş olan mandalina markette ortalama 30 lira 56 kuruşa satılıyor. Bu fark yüzde 392'yi buluyor.
Aynı çalışmada portakal, ıspanak, maydanoz ve havuç gibi temel ürünlerde de fiyat makasının her geçen gün büyüdüğü vurgulandı. Uzmanlara göre depolama, ambalaj, işçilik, nakliye, fire ve aracı krları bu makasın açılmasında belirleyici.
İşçi Grevi Hasadı Geciktirdi, Ürün Dalında Kaldı
Kasım ayında Adana'da tarım işçilerini organize eden elçilerin ücret artışı talebiyle 10 gün greve gitmesi, erkenci mandalina hasadını bir süre durdurdu.
Bu gecikme nedeniyle birçok erkenci mandalina çeşidi dalında beklemek zorunda kaldı ve raf ömrünü kaybetti. Hasadın aksaması, piyasadaki mandalina dengesini daha da bozdu ve arz fazlasını artırarak fiyatların dip seviyelere inmesine yol açtı.
İhracattaki Daralma Piyasayı Darboğaza Sürükledi
Türkiye'nin mandalina ihracatı için en önemli pazarlarından biri olan Rusya'nın alternatif kaynaklara yönelmesi, bu sezon yurtdışına gönderilen ürün miktarının düşmesine sebep oldu.
Geçen yıl rekoltenin düşük olması nedeniyle arz dengesi sağlanmıştı, ancak bu yıl hem yüksek üretim hem de ihracattaki yavaşlama mandalinanın iç piyasada fazlalık oluşturmasına neden oldu.
Bu durum yalnızca mandalinayı değil, tüketicinin tercihini değiştirmesiyle portakal fiyatlarını da aşağı çekti.
Diğer Sebzelerde de Fiyat Oynaklığı Arttı
TZOB raporuna göre sadece mandalina değil, birçok üründe fiyatlar dalgalı seyrediyor.
Kasım ayında markette en fazla artış pırasada görülürken, marul fiyatı en fazla düşen ürün oldu. Üretici tarafında ise patates fiyatları yüzde 34'ün üzerinde arttı.
Karnabahar ve kabakta arz fazlalığı fiyatları aşağı çekerken, salatalık ve pırasada arzın düşmesi fiyatları yükseltti. Soğan ve patatesin depoya kaldırılması ise maliyet kaynaklı fiyat artışlarına yol açtı.
Mandalinadaki sert düşüş, tarımda üretici–tüketici fiyat farkının en çarpıcı örneklerinden biri hline gelmiş durumda. Üretici 1 liraya satarken tüketicinin 30 liraya mandalina almak zorunda kalması, tarım ve tedarik zincirindeki yapısal sorunları bir kez daha gün yüzüne çıkarıyor. Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım