Malatya Depreme Hazır mı? Uzmanlar Açıklıyor

Jeolojik Konum ve Zemin Yapısı Açısından Malatya

Malatya, Türkiye'nin deprem riski yüksek bölgelerinden biri olarak öne çıkıyor. Batıda ve güneyde yer alan fay hatlarının yanı sıra şehrin zemin yapısı da sismik tehlikeyi artıran etkenler arasında yer alıyor. Bilim insanları, özellikle bölgedeki Malatya Fayı ile Sürgü Fay Zonu gibi kırık sistemlerine dikkat çekiyor. Bu fay zonları, şehir çevresinde geçmişte büyük sarsıntılara kaynak olmuş durumda.
Jeologlara göre Malatya'da bazı yerleşim birimleri yeraltı suyunun ve gevşek toprağın etkisiyle sarsıntılara karşı daha kırılgan. Buna karşılık daha sağlam kayaç zemin üzerine kurulu alanlarda risk bir nebze daha düşük. Haritalar incelendiğinde, şehir merkezinin ve çevre ilçelerin bir kısmının 'yüksek tehlike' kategorisinde yer aldığı görülüyor.

Fay Hattı İle Yerleşim Alanlarının Çakışması

Malatya'nın jeolojik analizlerine göre, şehir sınırları içinde ya da yakın çevresinde birkaç aktif fay hattı mevcut. Uzmanlar, özellikle Malatya Fayı'nın uzun süredir büyük bir kırılma göstermediğini ve bu nedenle enerji biriktirme potansiyelinin yüksek olduğuna vurgu yapıyor. Ayrıca, 6 Şubat 2023 depremlerinin ardından bölgedeki gerilim dağılımında değişiklikler kaydedildiği ve bu durumun yerleşim alanlarında ek riskler doğurabileceği belirtiliyor.
Bu fay sistemlerinin üzerindeki yerleşim alanları için zemin etüdü ve yapı güvence sistemleri öncelikli hale geliyor. Yer bilimciler, 'Bölgedeki fayların hassaslığı göz önüne alınmazsa, şehirdeki yapı stokunun deprem anında ciddi şekilde etkilenmesi kaçınılmaz' uyarısını yapıyor.

Yapı Stoğu ve Kentsel Dönüşüm İhtiyacı

Malatya'da riskin büyüklüğü sadece doğal koşullardan değil, aynı zamanda eski ve yeterince güçlendirilmemiş yapı stokundan da kaynaklanıyor. Şehirde bazı konut blokları, 1999 öncesi yönetmeliklere göre inşa edilmiş durumda ve bu durum deprem karşısındaki dayanıklılığı azaltıyor. Jeologlar, 'Zemin ne kadar sağlam olursa olsun, üzerindeki bina olmadan hiçbir şey ifade etmez' derken; yönetimlerin kentsel dönüşüm sürecini hızlandırmasını öneriyor.
Kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında özellikle şehir merkezinde ve çevre mahallelerde riskli binaların tespiti yapılmalı. İnşa edilen yeni yapıların ise Türkiye Deprem Yönetmeliği'nin son kriterlerine uygun olması, yerel halk için güvenli bir yaşam alanı oluşturma açısından büyük önem taşıyor.

Toplumsal Hazırlık ve Bilinçlenme Seviyesi

Depremle başa çıkabilmenin önemli bir boyutu da toplumsal hazırlık. Malatya'da halkın deprem bilinci konusunda atılan adımlar dikkat çekiyor: okullarda ve kurumlarda tatbikatlar düzenleniyor, yerel yönetimler afet öncesi hazırlık çalışmalarını artırıyor. Ancak uzmanlar, 'Bilinçli vatandaş kültürü ve afet planlaması yapmayan her yerleşim bölgesi destekleniyor diyemeyiz' diyerek eksikliklere dikkat çekiyor.
Özellikle tatbikat sayısının artırılması, afet toplanma alanlarının yaygınlaştırılması ve yerel yönetimlerin bu konudaki uygulamalarını şeffaf biçimde değerlendirmesi gerekiyor. Ayrıca medya organlarının doğru bilgilendirme yapması, şehirde 'küçük sarsıntılar önemli değil' algısını kırmak açısından kritik bir yer tutuyor.

Uzmanlardan Kritik Uyarılar ve Öneriler

Jeoloji profesörleri ve deprem mühendisleri, Malatya için 'hazır olmalı' mesajını net şekilde veriyor. Özellikle Malatya Fayı ve çevresindeki kırılgan alanlara vurgu yapan uzmanlar, '5 ve üzeri büyüklükte depremler kısa vadede yaşanabilir' ifadesini kullanıyor. Bazı bilim insanları büyük bir kırılma beklemese de bölgedeki gerilim dağılımının dikkate alınması gerektiğini söylüyor.
Bu bağlamda önerilen önlemler; zemin etüdünün yapılması, mevcut yapı stoğunun denetlenmesi, kentsel dönüşümün hızlandırılması, kamuoyu bilincinin artırılması ve risk haritalarının düzenli güncellenmesi. Malatya'da bu adımların ne kadar hızlı uygulandığı ise yakından izleniyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım