Malatya'da Geçmişten Günümüze Kaybolan Meslekler

Malatya, Anadolu'nun kültürel açıdan en zengin şehirlerinden biri olarak tarih boyunca birçok mesleğe ev sahipliği yaptı. Ancak zamanın ilerlemesi, teknolojinin gelişmesi ve modern üretim yöntemlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte bazı meslekler yavaş yavaş unutuldu. Şehirde bir dönem çok önemli olan bu meslekler, bugün sadece yaşlıların anılarında ve birkaç fotoğraf karesinde varlığını sürdürüyor.

Kalaycılık Mesleğinin Gözden Düşüşü

Geçmişte Malatya'da bakır kaplar evlerin vazgeçilmeziydi. Çorba tencerelerinden kahve cezvelerine kadar birçok mutfak eşyası bakırdan yapılır ve bunların uzun ömürlü olması için düzenli aralıklarla kalaylanması gerekirdi. Kalaycılar, köy köy dolaşarak bakır kapları yeniden parlatır ve kullanılabilir hale getirirdi. Ancak günümüzde paslanmaz çelik, alüminyum ve teflon ürünlerin yaygınlaşmasıyla birlikte kalaycılık mesleği neredeyse tamamen kayboldu. Malatya sokaklarında bir zamanlar çokça görülen kalaycı ocakları artık sadece nostaljik bir hatıra olarak anılıyor.

Semercilik Geleneğinin Sönüşü

Malatya'da hayvancılığın ve tarımın yoğun olduğu dönemlerde semercilik, oldukça değerli bir meslek dalıydı. At, katır ve eşeklerin yük taşımada kullanılması, semercilerin işini vazgeçilmez kılıyordu. Semer, sadece yük taşımayı kolaylaştırmakla kalmaz, aynı zamanda hayvanın sırtını korurdu. Ancak tarımda motorlu araçların, traktörlerin ve nakliye araçlarının hayatımıza girmesiyle semercilik giderek azaldı. Bugün Malatya'da semer yapan ustaların sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar azaldı ve bu meslek kaybolmaya yüz tuttu.

Keçecilik Sanatının Unutuluşu

Malatya'da kışların soğuk geçmesi nedeniyle keçecilik mesleği uzun yıllar boyunca önemli bir ihtiyaç olarak görüldü. Yünlerin sabun ve su yardımıyla sıkıştırılmasıyla elde edilen keçe, hem giysi hem de ev eşyası yapımında kullanılırdı. Keçeden yapılan çoban kepenekleri, sıcak tutmasıyla bilinir ve köylerde yaygın şekilde kullanılırdı. Günümüzde ise sanayi tipi kumaşların, sentetik malzemelerin ve hazır giyim ürünlerinin yaygınlaşmasıyla keçecilik de tarihe karıştı. Sadece birkaç usta bu mesleği sanat eseri olarak yaşatmaya çalışıyor.

Saraçlığın Kaybolan İzleri

Dericilikle yakından ilişkili olan saraçlık, Malatya'da geçmişte oldukça yaygın bir meslekti. Özellikle at koşum takımları, eyer, kayış ve kemer gibi ürünler saraçların elinden çıkardı. El emeğiyle yapılan bu ürünler, hem dayanıklılığı hem de estetik görünümüyle dikkat çekerdi. Fakat motorlu taşıtların hayatımıza girmesiyle birlikte saraçların işleri azaldı ve bu meslek unutulmaya yüz tuttu. Günümüzde saraçlık, daha çok hediyelik eşyalar ya da turistik ürünlerle sınırlı kalmış durumda.

Eskicilik ve Günlük Hayattaki Önemi

Bir dönem Malatya sokaklarında sıkça görülen eskiciler, insanların işine yaramayan eşyaları alır, onarıp yeniden kullanıma sunardı. Bu meslek, hem geri dönüşümün en doğal haliydi hem de ihtiyaç sahiplerine ucuz ürün temin edilmesini sağlıyordu. Ancak tüketim alışkanlıklarının değişmesiyle birlikte eskicilik de yok olmaya başladı. Artık insanlar eski eşyalarını onarmak yerine yenisini almayı tercih ediyor. Bu da eskicilik mesleğini neredeyse tamamen ortadan kaldırdı.

Kaybolan Mesleklerin Kültürel Değeri

Malatya'da kaybolan meslekler sadece ekonomik faaliyetler değil, aynı zamanda kültürel mirasın da bir parçasıdır. Her bir meslek, Malatya'nın sosyal yapısını, yaşam biçimini ve insan ilişkilerini yansıtır. Bugün bu meslekler unutulsa da müzelerde, sergilerde ve yaşlı ustaların anlattıklarında yaşamaya devam ediyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım