Kasım Ayının Zam Şampiyonu Pırasa Oldu

Mandalina ve Portakalda Fiyat Farkı Uçurumu Dikkat Çekti

TZOB'un açıkladığı veriler, pırasa dışında birçok üründe üretici-market fiyat farkının ciddi boyutlara ulaştığını gösteriyor. Mandalina, yüzde 392,86 ile Kasım ayının fiyat farkı rekorunu kırdı. Bir başka deyişle mandalina markette yaklaşık 4,9 kat daha pahalıya satıldı. Portakalda fiyat farkı 3,1 kata, ıspanakta 3 kata kadar çıktı. Maydanoz, havuç ve kuru incir de üretim alanından tezgha gelene kadar 2,9 kat değer kazandı. Bu tablo, tarım ürünlerinde artan maliyetlerin yanı sıra zincir market uygulamalarının fiyatları ne kadar yukarı çektiğini gözler önüne seriyor.

Market Raflarında En Hızlı Yükselen Ürün: Pırasa

Kasım ayında marketlerde fiyatı en fazla artan ürün yüzde 149,5 ile pırasa oldu. Pırasayı yüzde 118,3 ile ıspanak, yüzde 71,7 ile fındık ve yüzde 58,5 ile antep fıstığı takip etti. Buna karşın aynı dönemde marul markette yüzde 55 oranında ucuzladı. Maruldaki bu gerilemeyi portakal ve kuru soğan izledi. Portakal fiyatlarındaki hızlı düşüşün, hem üretimdeki bolluk hem de Rusya'nın bu sezon Türkiye yerine alternatif tedarikçilere yönelmesinin yarattığı ihracat kaybından kaynaklandığı değerlendiriliyor. Bu durum iç piyasaya fazladan ürün yüklenmesine ve fiyatların aşağı yönlü hareket etmesine yol açtı.

Üretici Fiyatları Düşüyor Ama Market Fiyatları Yükseliyor

TZOB verileri, üreticide fiyatların çoğu üründe gerilediğini ortaya koyuyor. Kasım ayında incelenen 34 üründen yalnızca 10'unda fiyat artışı olurken, 18 üründe düşüş yaşandı. Üreticide en fazla ucuzlayan ürün yüzde 43,1 ile portakal oldu. Portakalı yüzde 38 ile mandalina, yüzde 36,5 ile karnabahar, yüzde 30,8 ile kabak izledi. Buna karşın üreticide fiyatı en çok artan ürün yüzde 34,9 ile patates olarak kaydedildi. Patatesteki bu artışın; depolama maliyetlerinin yükselmesi, işçilik giderlerinin artması ve sezon şartlarının değişmesi gibi nedenlerden kaynaklandığı ifade ediliyor. Patatesi salatalık, pırasa ve kuru incir takip etti.

Arz Fazlalığı Bazı Ürünlerde Fiyatları Aşağı Çekti

Karnabahar ve kabakta görülen arz fazlalığı, fiyatların düşük seyretmesinin temel nedenleri arasında yer aldı. Mevsim şartlarının üretimi desteklemesi, ürünlerin aynı anda piyasaya yüklenmesi ve talep yetersizliği fiyatların düşmesine yol açtı. Öte yandan patates ve soğan gibi depolamaya uygun ürünlerde, depoya kaldırılma süreci maliyetlerin artmasına ve tezgh fiyatlarının yükselmesine neden oldu. Depolama giderlerine eklenen enerji ve işçilik maliyetleri pazar fiyatlarının yukarı yönlü seyrini destekledi.

Zincir Market Fiyat Politikaları Tartışma Konusu

Üretici ve market fiyatı arasındaki uçurum, son dönemde en çok tartışılan konulardan biri hline geldi. Tarım uzmanları, üretici fiyatları düşerken market fiyatlarının artmasını geniş dağıtım zinciri, aracılar arasındaki fiyat farkı, lojistik giderler ve spekülatif fiyatlandırma uygulamalarına bağlıyor. Pırasanın üreticide yüzde 17 artarken markette yüzde 147 artması, bu farkın en çarpıcı örneği olarak gösteriliyor.

TZOB'un açıklamaları, sebze-meyve fiyat oluşumuna ilişkin zincirde şeffaflığa duyulan ihtiyacı bir kez daha gündeme getirdi. Ekonomistler, üretici ve tüketici arasındaki makasın kapanmasının, hem enflasyonla mücadelede hem de tarımsal sürdürülebilirlikte kritik öneme sahip olduğuna dikkat çekiyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım