Geçmişin Katmanlarında Yolculuk
Karaman'da keşfedilen ve literatüre 'Biarum gulsenianum' adıyla giren yeni yılan pancarı türü, Türkiye'nin endemik bitki çeşitliliğine katkı sağladı. Bitki, zehirli yapısı ve sınırlı yayılış alanıyla dikkat çekiyor.
Keşif Dereköy'de Başladı
Karaman'da organik tarım işletmecisi Gülşen Kavas, yaklaşık iki yıl önce Dereköy civarında mantar toplarken farklı bir bitkiyle karşılaştı. Bitkinin fotoğraflarını çekerek Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Biyoçeşitlilik Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen'e ulaştırdı.
Bilimsel İnceleme ve Yayın Süreci
Çeçen'in yaptığı ön incelemelerin ardından bitki örnekleri ve detaylı görseller, Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi'nden Prof. Dr. Hasan Yıldırım'a gönderildi. Literatür tarama sürecine, Şanlıurfa'da görev yapan biyoloji öğretmeni Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ve Balıkesir Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi bitki ressamı Hazelnas Varol da katkı sundu.
Mevsimsel Farklılık ve Tür Özellikleri
Yeni tür, sonbaharda çiçeklenen diğer yılan pancarı türlerinden farklı olarak ilkbahar-yaz geçişinde çiçekleniyor. Antalya çevresinde yayılış gösteren Dağ yılan pancarı (Biarum rifatii) ile karşılaştırmalı olarak incelenen bitkinin, çiçek organlarının farklı olduğu ve çiçeğinin daha küçük yapıda olduğu belirlendi.
Bilimsel Adı Gülşen Kavas'a Atfedildi
Hazırlanan bilimsel makale, taksonomik botaniğin saygın yayınlarından Annales Botanici Fennici'de yayımlandı. Bitkiye, keşfin gerçekleştiği bölgeye atıfla 'Karaman yılan pancarı' adı verilirken, bilimsel ismi 'Biarum gulsenianum' olarak literatüre kazandırıldı.
Zehirli ve Kritik Düzeyde Yayılış
Bitkinin Araceae familyasına ait olduğu ve Biarum cinsinde yer aldığı belirtildi. Türkiye'de 12 türle temsil edilen bu grupta, yeni keşifle birlikte 4 türün endemik olduğu ifade edildi. Bitkinin çiğ olarak tüketilmesinin zehirlenmelere yol açabileceği, bazı türlerin ise yöresel yöntemlerle işlenerek tüketilebildiği aktarıldı.
Koruma Çağrısı
Yapılan arazi çalışmalarında, Karaman yılan pancarının 100'den az bireye sahip olduğu tespit edildi. Habitat tahribatlarının tür üzerinde ciddi tehdit oluşturduğu belirtilerek, yerel yönetimlerin, Milli Parklar'ın ve akademik çevrelerin iş birliğiyle koruma çalışmalarının önemine dikkat çekildi.