Ayçiçek Yağında Fiyat Şoku
Türkiye'de ayçiçeği hasadının devam ettiği bugünlerde hem yağlık çekirdek hem de ayçiçek yağı fiyatlarında ciddi artışlar yaşanıyor.
Çekirdek Fiyatları Rekor Kırıyor
Trakya Birlik, bu sezon 44 randımanlı ayçiçeği çekirdeğinin kilosunu 28 liradan alırken, Konya Şeker bir hafta vadeli fiyatı 32 lira olarak duyurdu. Ceylanpınar TİGEM'in açtığı ihalede ise rakam 33 liraya kadar çıktı. Piyasada genel olarak 32,5 – 33 lira aralığında seyreden fiyatlar, geçen seneye kıyasla oldukça yüksek. Bu durum, raflardaki yağ fiyatlarının da hızlı şekilde artmasına neden oluyor.
Raflarda Hızlı Zam Dalgası
Son iki haftada zincir marketlerde ayçiçek yağı fiyatları yüzde 10'un üzerinde artış gösterdi. En ucuz 5 litrelik ayçiçek yağı 349 liradan 385 liraya yükselirken, en yüksek fiyat 460 lira seviyesine ulaştı. Yılbaşından bu yana sadece 5 litrelik tenekede 80 liralık artış yaşandı. Uzmanlara göre mevcut artış trendi sürerse kısa süre içerisinde 400 lira barajının aşılması kaçınılmaz görünüyor.
Uluslararası Piyasalarda da Yükseliş Var
Yurt içindeki artışa paralel olarak dünya piyasalarında da ham ayçiçek yağı fiyatları yükseliyor. Son bir ayda ton fiyatı 62 bin liradan 73 bin liraya çıktı ve sadece 30 gün içinde 11 bin liralık artış gerçekleşti. Uluslararası piyasalarda ton fiyatı 1.280 dolara kadar ulaştı. Uzmanlar, Türkiye'de uzun süredir raf fiyatlarının dış piyasalara göre düşük seyrettiğini ancak bu makasın kapandığını ifade ediyor.
İthalat Politikaları ve Vergi Etkisi
Sektör temsilcileri, devletin fiyat artışlarını dengelemek için referans fiyatı 700 dolardan 580 dolara düşürdüğünü, böylece ithalatta yaklaşık bin liralık vergi avantajı sağlandığını belirtiyor. Ancak buna rağmen, ithalat fiyatlarının referansın üzerinde oluşması piyasadaki baskıyı artırıyor. 2026'ya yönelik açıklanan 400 bin ton ham yağ ya da 1 milyon ton çekirdek ithalatı kontenjanının piyasada beklentileri bozduğuna dikkat çekiliyor.
Rekolte Beklentisi ve Kuraklık Etkisi
Türkiye'de bu yıl ekim alanlarının genişlemesine rağmen kuraklık nedeniyle verimlilik düştü. Geçen yıl 1 milyon 250 bin ton seviyesinde olan rekoltenin bu yıl aynı seviyede kalması bekleniyor. Trakya'da yüzde 20'ye varan kayıp öngörülürken, Çukurova'da hasat oldukça zayıf geçti. Bu da fiyatların artmasında önemli bir etken olarak öne çıkıyor.
İthalat ve İhracatta Son Durum
Bu yılın ilk yarısında ham ayçiçek yağı ithalatı yüzde 11,9 artarak 754,8 bin tona ulaştı ve 908 milyon dolar ödendi. Ayçiçeği çekirdeği ithalatı ise yüzde 424 artışla 721,2 bin tona çıktı ve 466 milyon dolar harcandı. Buna karşılık ihracat yüzde 25 artarak 425,8 bin tona ulaştı ve 634 milyon dolarlık gelir sağlandı. Uzmanlara göre, palm yağı ile ayçiçek yağı fiyatlarının birbirine yakınlaşması, küresel talebi daha da artırıyor.
Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım