Arılara Mors Alfabesi Öğretildi: Bilim Dünyasını Şaşırtan Deney Yeni Kapılar Açıyor

Bilim insanları, böceklerin bilişsel kapasitesine dair yerleşik tüm kalıpları zorlayan dikkat çekici bir araştırmaya imza attı. Londra Kraliçe Mary Üniversitesi'nden bir ekip, bombus arılarının kısa ve uzun süreli ışık sinyallerini ayırt edebildiğini ve bu sinyalleri kullanarak yiyecek kaynağını tespit etmeyi öğrendiğini ortaya koydu. Böylece ilk kez bir böceğin, mors alfabesini temel alan süre farklarına dayalı görsel kodları çözebildiği kanıtlanmış oldu.

Arıların Bilişsel Kapasitesi Beklenenden Çok Daha Gelişmiş

Bombus arıları, yıllardır işbirliği yapabilen, bulmacaları çözebilen, hatta diğer arılara ipuçları öğretebilen canlılar olarak biliniyordu. Ancak yalnızca bir susam tanesi büyüklüğünde bir beyne sahip olmalarına rağmen bu kadar karmaşık bir ayrım yapabilmeleri bilim insanlarını bir kez daha şaşırttı.

Ekipten araştırmacılar, arıların doğal ortamlarında yanıp sönen ışıklarla karşılaşmadığını, dolayısıyla bu becerinin doğuştan değil öğrenilmiş bir davranış olduğunu vurguluyor. Bu durum, böceklerde zamanlama temelli bilişsel süreçlerin düşündüğümüzden çok daha gelişmiş olabileceğine işaret ediyor.

Deney Nasıl Yapıldı? Işık Kodlarıyla Zihin Okuma Testi

Bilim insanları arıları kontrollü bir alana yerleştirerek iki farklı ışık sinyaliyle karşı karşıya bıraktı: biri kısa süreli parlama, diğeri ise uzun süreli bir ışık yanmasıydı. Bu sinyaller, doğrudan mors alfabesinin temelini oluşturan kısa ve uzun kodları temsil ediyordu.

Her bir ışığın altında farklı bir ödül sistemi kuruldu.
Birinde arıların çok sevdiği şekerli çözelti bulunurken, diğerinde acı bir tat veren kinin yer aldı.

Arılar, hangi ışığın olumlu ödülle ilişkili olduğunu kısa sürede öğrendi. Araştırma ekibi farklı gruplarla çalışarak sonuçların tesadüfi olma ihtimalini ortadan kaldırdı.

Ödüller Kaldırıldı, Arılar Yine Doğru Işığı Seçti

Deneyin ikinci aşaması, arıların ışıkları sadece ödül kokusuna göre değil, süre farkına göre seçip seçmediğini anlamak için tasarlandı. Bu aşamada ödüller tamamen kaldırıldı; ışıklar aynı şekilde yanmaya devam etti ancak altında hiçbir yiyecek bulunmuyordu.

Sonuçlar çarpıcıydı: Arılar yine çoğu zaman doğru ışığı seçti. Hakemli dergi Biology Letters'ta yayımlanan çalışma, arıların kısa ve uzun parlama sürelerini birbirinden ayırt edebildiğini açık şekilde ortaya koydu.

Böcek Dünyasında Bir İlk: Zaman Algısı Üzerine Yeni Soru İşaretleri

Bu keşif, bir böceğin görsel uyaranların süresini ölçebilmesine dair ilk bilimsel kanıt olarak kayıtlara geçti. Çalışmanın yazarlarından Alex Davidson, arıların bu yeteneğini 'olağanüstü' olarak nitelendirdi ve böceklerdeki zaman algısı üzerine yeni incelemelerin kapısını açabileceğini söyledi.

Araştırmacılar, arıların bu beceriyi neden geliştirmiş olabileceğine dair farklı ihtimaller üzerinde duruyor. Zamanlama algısının, hareket eden objeleri takip etmekten sosyal sinyalleri yorumlamaya kadar çeşitli amaçlarla evrimleşmiş olabileceği değerlendiriliyor.

Doğada Avantaj Sağlayabilecek Bir Yetenek Olabilir

Uzmanlara göre bu ayrım yeteneği, doğal yaşamda yiyecek ararken ışık ve gölge hareketlerini ayırt etmeyi, avcılardan kaçarken çevresel ipuçlarını analiz etmeyi veya koloni içi iletişimi güçlendirmeyi sağlayabilir. Arıların karmaşık davranış biçimlerini anlamak, hem ekolojik araştırmalara hem de robotik gibi alanlara ilham verebilir.

Bilim dünyası şimdi arıların bu yeteneği nasıl kazandığını, beynin hangi bölgelerinin bu ayrımı yaptığını ve başka böcek türlerinde benzer becerilerin bulunup bulunmadığını araştırmaya hazırlanıyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım