ABD'de Köpük Bardaklara Yasak Geldi: Kullanana Günlük 50 Dolar Ceza Uygulanacak
ABD'nin birçok eyaletinde çevre ve sağlık politikaları yeniden şekilleniyor. Son olarak Virginia, polistiren köpükten (strafor) üretilen bardak, tabak ve gıda kaplarının kullanımını yasaklayan yeni bir yasayı yürürlüğe soktu. Artık yiyecek ya da içecek servisinde bu malzemeleri kullanan işletmeler, her ihlal günü için 50 dolar para cezası ödeyecek.
Virginia'dan Çevre ve Sağlık İçin Önemli Adım
ABD genelinde plastik atıkların azaltılması amacıyla birçok eyalet, tek kullanımlık ürünlerin yasaklanması yönünde adımlar atıyor. Virginia da bu sürece katılarak strafor kap kullanımını tamamen yasaklayan son eyalet oldu.
Yasaya göre, 20 veya daha fazla şubeye sahip zincir restoranlar, kafeler ve gıda işletmeleri artık yiyecek ve içecek servisini köpük tabak veya bardaklarda yapamayacak. Küçük işletmelere ise yeni düzenlemelere uyum sağlamaları için Temmuz 2026'ya kadar süre tanındı.
Virginia Genel Meclisi tarafından kabul edilen yasa, 'genişletilmiş polistiren (EPS)' adı verilen malzemenin kullanımını doğrudan hedef alıyor. Bu madde, gıda servislerinde sıkça tercih edilen hafif ve ucuz bir plastik türü olmasına rağmen, hem çevreye hem de insan sağlığına ciddi zararlar veriyor.
Köpük Bardaklar Neden Yasaklanıyor?
Yasak kararının ardında yalnızca çevre politikaları değil, aynı zamanda sağlık riskleriyle ilgili bilimsel bulgular da bulunuyor.
Polistiren köpük, özellikle sıcak içecek veya yemeklerle temas ettiğinde yapısındaki kimyasalları serbest bırakabiliyor. Bu kimyasallar, gıdaya geçerek insan vücuduna karışıyor. Araştırmalar, bu mikroplastiklerin kan dolaşımında biriktiğini ve uzun vadede iltihaplanma, hormonal bozukluklar ve kalp-damar rahatsızlıkları gibi sorunlara yol açabildiğini gösteriyor.
Deniz canlıları ve laboratuvar ortamındaki deneylerde de benzer sonuçlar elde edildi. Örneğin, deniz medakası üzerinde yapılan bir çalışmada polistiren mikroplastiklere maruz kalan canlılarda kalp atış hızının düştüğü, sıçan deneylerinde ise kalp kası hasarı belirteçlerinin yükseldiği tespit edildi.
Uzmanlar, bu sonuçların insanlarda da benzer etkilere yol açabileceğini belirterek polistirenin 'sessiz bir toksin' olarak değerlendirilmesi gerektiğini söylüyor.
Köpük Maddeler Kanser Riski Taşıyor
Bilim dünyasında uzun süredir tartışılan konulardan biri de polistirenin kanserojen etkisi. Bu madde, 'endokrin bozucu' kimyasallar içeriyor; yani vücuttaki hormon dengesini bozan, üreme sağlığını etkileyen ve bazı kötü huylu hastalıkların tetikleyicisi olabilen bileşikler.
Yapılan deneysel çalışmalar, polistirenin hücrelerde DNA hasarına yol açabileceğini ve mutasyon riskini artırabileceğini ortaya koydu. Bu durum, özellikle uzun süreli temas halinde bulunan bireyler için ciddi bir sağlık tehdidi anlamına geliyor.
2022 yılında yayımlanan bir araştırmada, insan kan örneklerinde polietilen, polietilen tereftalat (PET) ve polistiren gibi mikroplastik kalıntılarına rastlanması, bu tehlikenin boyutunu gözler önüne serdi.
Yani sıcak kahveyi köpük bardakta içmek, farkında olmadan vücudumuza mikro düzeyde plastik parçacıklarının geçmesine neden olabiliyor.
Yasakların Çevresel Etkisi: Plastik Kirliliği Azalıyor
Virginia'nın bu yasağı, çevresel anlamda da önemli bir dönüm noktası olarak görülüyor. Ocean Conservancy tarafından paylaşılan verilere göre, daha önce benzer yasakları uygulayan Washington DC ve Maryland gibi bölgelerde plastik kirliliğinde ciddi bir azalma kaydedildi.
Örneğin Washington DC'de köpük ürünlerinin yasaklanmasının ardından çevreye yayılan bu tür atıklarda %95 oranında düşüş, Maryland'de ise %65 azalma tespit edildi.
Uzmanlara göre, Virginia'nın bu adımı hem ekosistemin korunmasına hem de geri dönüşüm bilincinin artmasına katkı sağlayacak. Aynı zamanda bu yasak, diğer eyaletlerin de benzer önlemleri gündeme alması için bir örnek teşkil ediyor.
ABD'de Yeni Dönem: Çevreye Duyarlı Üretim
Virginia'nın aldığı bu karar, ABD genelinde büyüyen 'yeşil dönüşüm hareketinin' bir parçası olarak değerlendiriliyor. Artık birçok eyalet, tek kullanımlık plastiklerin yerine geri dönüştürülebilir veya biyobozunur malzemeleri teşvik ediyor.
Uzmanlar, bu tür yasaların hem çevre bilincini artıracağını hem de sağlık açısından güvenli alternatiflerin geliştirilmesini hızlandıracağını belirtiyor.
Köpük bardaklar, uzun yıllar boyunca düşük maliyetli ve pratik bir seçenek olarak görülmüştü. Ancak artık biliniyor ki bu pratiklik, sağlık ve doğa için ağır bir bedel anlamına geliyor.
Virginia'nın getirdiği günlük 50 dolarlık ceza, küçük gibi görünse de çevresel farkındalığı artırma konusunda büyük bir adım olarak değerlendiriliyor. ABD'de başlayan bu çevre dostu dönüşüm, önümüzdeki yıllarda diğer ülkeler için de örnek oluşturabilir.
Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım