55 Yıllık Emekle Yaşatılan Bir Zanaat

Bursa'da yaşayan 65 yaşındaki Rıza Akbalış, Osmanlı'dan günümüze camilerin kubbelerini süsleyen hilal şeklindeki alemleri üreterek kaybolmaya yüz tutmuş bir geleneği ayakta tutuyor. Dedesiyle başlayıp babasıyla devam eden 120 yıllık aile mesleğini 55 yıldır sürdüren Akbalış, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 'devlet sanatçısı' unvanına layık görüldü. Bugün Türkiye'de bu işi yapan sadece birkaç ustadan biri olan Akbalış, Marmara Bölgesi'nde ise tek temsilci olarak sanatını devam ettiriyor.

120 Yıllık Aile Geleneği

Rıza Akbalış, daha 10 yaşındayken çırak olarak geçtiği tezghta, yarım asırdan fazladır alemlerin üretimini sürdürüyor. Kardeşi Sedat Akbalış ile birlikte çalışan usta, dedesinden ve babasından aldığı bayrağı gelecek nesillere taşımaya gayret ediyor. Türkiye'de sayıları bir elin parmağını geçmeyen alem ustaları arasında yer alan Akbalış, sabır ve büyük emek isteyen bu mesleğin giderek unutulmasından endişe duyuyor.

Tarihi Camilerden Dünyaya Uzanan Yolculuk

Aile imzası Bursa'nın en önemli tarihi yapılarında görülebiliyor. Ulu Cami, Orhan Camii, Muradiye ve Yeşil Cami'nin kubbelerindeki alemler Akbalış ailesinin elinden çıkmış. Üstelik yalnızca Türkiye ile sınırlı kalmayan bu zanaat, Balkanlar, Almanya, Yunanistan ve ABD'ye de ihraç ediliyor. Osmanlı mirasının bir sembolü haline gelen bu sanat, hem dini hem de kültürel anlamda büyük değer taşıyor.

Zahmetli Üretim Süreci

Bakır, pirinç ve tunç gibi madenlerden yapılan alemler, 18 farklı işlemden geçerek hazırlanıyor. Dövme, kaynak, sıvama ve fırça işçiliğinin birleştiği üretim süreci, boyutuna göre 1,5 ila 2 gün sürüyor. Tek toplu, çift toplu veya dört toplu çeşitleri bulunan alemlerin fiyatları 4 bin liradan başlıyor. Rıza Akbalış, 'Her aşaması el emeği. Çekiciyle, kaynağıyla, fırçasıyla tek tek işleniyor. Bu iş sabır ve yıllar süren deneyim istiyor' diyerek mesleğin inceliklerini anlatıyor.

Çırak Yetiştirme Sorunu

Geleneksel el sanatlarının kaderi gibi alem ustalığı da çırak bulma konusunda büyük zorluk yaşıyor. Akbalış, mesleğe başlayanların en az bir yıl boyunca sadece gözlem yapmaları gerektiğini, ardından 6-7 yıllık çıraklık süreciyle ustalığa adım atabileceklerini söylüyor. Ancak gençlerin ağır ve sabır gerektiren bu işe ilgi göstermediğini dile getiriyor: 'Çıraklar kaçıyor çünkü iş çok meşakkatli. Bu yüzden ustaların sayısı azalıyor. Ben yaşadığım sürece devam edeceğim ama sonrası için endişeliyim.'

İslam'ın Simgesi Olan Bir Sanat

Rıza Akbalış, alemlerin yalnızca bir süsleme unsuru olmadığını, İslam kültürünün en önemli sembollerinden biri olduğunu vurguluyor. Osmanlı'dan beri camilerin simgesi haline gelen alemlerin, İslamiyet'in bayraklaşan görselliği olduğunu ifade eden Akbalış, 'Kiliselerin simgesi haç ise, İslam'ın simgesi de hilal ve alem olmuştur. 400-500 yıldır bu böyle devam ediyor. Biz de aile olarak bu mirası yaşatmaya çalışıyoruz' diyerek sanatının manevi değerini dile getiriyor.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım